वास्तु र दिशा ज्ञान (Vaastu and Directon)

वास्तु र दिशा ज्ञान (Vaastu and Directon)

भवन निर्माण गर्नु भन्दा अगाडि दिशाहरुको ज्ञान राख्नु आवश्यक हुन्छ ।
वास्तुशास्त्रका अनुपम सिद्धान्त पञ्चतत्वमा आधारित छन् । प्राचीनकालमा दिशा
ज्ञानको लागि अनेक साधन प्रचलित थिए, जस्तो सूर्य उदाउने दिशा, धु्रवताराको
स्थितिको दिशा आदि । वास्तु ज्ञानमा चार दिशा र त्यसको सहायक कोण, अर्थात्
विदिशाको विशेष महत्व हुन्छ । हाम्रा ऋषि–मुनिहरूले आधुनिक विज्ञान विकसित
हुनुभन्दा हजारौ वर्ष अगाडि, सूर्यको र श्मिमा निहीत जीवन तत्वलाई पत्ता लगाएका
थिए । त्यसकारण उनीहरूले आवासलाई पूर्वोन्मुखी बनाउने विधान बनाए साथै
अन्य कोणका देवता अनुरूप गृह–निर्माणको योजना पनि बताए ता कि मनुष्यको
सुख–समृद्धि एवं आरोग्य वृद्धिमा उनीहरू सदैव सहायक बन्न सकून् । दिशाहरू
आठवटा हुन्छन्– पूर्व , आग्नेय, दक्षिण, नैऋत्य, पश्चिम, वायव्य उत्तर र ईशान ।

बिहान सूर्य उदाएको समयमा त्यतातिर फर्के र उभिदा अगाडिको भागलाई
पूर्व दिशा भनिन्छ भने पछाडिको भागलाई पश्चिम दिशाले जानिन्छ साथै दाहिने
हाततर्पको दिशा दक्षिण हुन्छ भने देव्रे तर्पको भागलाई उत्तर दिशाको नामले चिनिन्छ ।

क. आग्नेय कोण– दक्षिण–पूर्वको कोणलाई आग्नेय कोण भनिन्छ । पूर्व दिशाको
दक्षिण भागलाई पूर्वी आग्नेय तथा दक्षिण दिशाको पूर्वतर्पलाई दक्षिण आग्नेय
भनिन्छ ।
ख. नैऋत्य कोण– दक्षिण–पश्चिमको कोणलाई नैऋत्य कोणको नामले जानिन्छ ।
दक्षिण दिशाको पश्चिमतर्पको भागलाई दक्षिण नैऋत्य तथा पश्चिमतर्पको
भागलाई पश्चिम नैऋत्य कोण भनिएको छ ।
ग. वायव्य कोण– उत्तर –पश्चिमको कोणलाई वायव्य कोण भनिएको छ । पश्चिम
दिशाको अगाडिको भागलाई पश्चिम–वायव्य तथा उत्तर दिशाको पछिल्लो
भागलाई उत्तर –वायव्य कोण भनिन्छ ।
घ. ईशान कोण– उत्तर –पूर्वको कोणलाई ई शान कोण भनिन्छ । पूर्व दिशामा
उत्तर तर्पई शानकोणको स्थानलाई पूर्वी ईशान तथा उत्तर दिशाको पूर्वीतर्प स्थित
स्थानलाई ईशान कोण भनिन्छ ।
दिशाअनुसार भवन निर्माण गरिएको छ भने त्यहाँ निवास गर्ने लाई सुख
समृद्धि प्राप्त हुनुका साथै मानसिक शान्ति समेत प्राप्त हुने गर्दछ । दिशा र विदिशाको
जानकारीको लागि त्यसको विवरण तथा त्यसमा अवस्थित स्वामीहरू यसप्रकारका
हुन्छन् ।